خودخواهي يكي از صفات اخلاقي است كه معمولا افراد خود را مركز كانون و توجه قرار مي‌دهند و در انجام كارها تنها به بررسي شرايط و موقعيت خود مي‌پردازند. در واقع اين افراد تنها هنگامي براي ديگران كاري انجام مي‌دهند كه مطمئن باشند سودي از اين كار، نصيبشان مي‌شود و در مقابل كاري كه ديگران برايشان انجام مي‌دهند را وظيفه آن‌ها مي‌دانند. تمامي انسان‌ها از اين صفت برخوردار هستند اما شدت آن در برخي افراد بيشتر است و اين مسئله باعث طرد شدن توسط ديگران، احساس بي‌ارزشي و ناكامي در زندگي زناشويي مي‌شود و در نتيجه افراد را به سمت تغيير و اصلاح رفتار سوق مي‌دهد. توجه كنيد كه در مواجهه با اين افراد بايد صبور باشيد و تحت كنترل آن‌ها قرار نگيريد. در ادامه به بررسي كامل خودخواهي و نحوه برخورد با اين افراد مي‌پردازيم.
منبع: خودخواهي چيست
خودخواهي يعني چه؟
خودخواهي در لغت به اين معناست كه يك فرد، در ذهن خود جاي كمي براي ديگران و احساسات آن‌ها متصور بوده و دائما نگران شرايط، خوشي و ناخوشي خودش باشد؛ توجه به اين نكته لازم است كه همه ما به درجاتي از اين صفت برخورداريم و يا در برخي مسائل و شرايط زندگيمان خودخواهانه‌تر از ساير جنبه‌ها تصميم مي‌گيريم. تفاوت انسان‌ها در شدت و ميزان برخورداريشان از اين خصوصيت است و غالبا جايي كه اين رفتار به ديگران آسيب بزند، نقطه شروع بحث‌ها و مجادلات خواهد بود. بايد به اين نكته نيز اشاره كرد كه خودخواهي داراي دو جنبه مثبت و منفي است و رفتارهاي خودخواهانه ما همواره در قطب منفي ماجرا قرار ندارند.
1. خودخواهي مثبت
خودخواهي مثبت همان صفتي است كه بيشتر اوقات از آن به عنوان رفتارهاي صيانت از ذات و يا خود دوستداري نام برده مي‌شود. به طور كلي دوست داشتن و مراقبت كردن از خود يك ويژگي فطري در تمام افراد است كه باعث مي‌شود ما از خود در برابر خطرات و شرايط سخت دفاع كنيم، به خودمان احترام بگذاريم و در مقابل خواست‌هاي ديگران سر خم نكنيم.
2. خودخواهي منفي
خودخواهي منفي به همان معنايي است كه اكثريت ما براي واژه خودخواهي قائل هستيم و به فردي اطلاق مي‌شود كه خودش را در مركز و محور دنيا مي‌داند و كليه تلاش‌ها و روابطش در جهت رسيدن به خواسته‌هاي خودش است. آنچه باعث تمايز ميان خودخواهي مثبت و منفي مي‌شود نتيجه ايست كه از اين رفتارها در چهارچوب اجتماع به دست مي‌آيد.
افرادي كه داراي خصيصه منفي خودخواهي هستند معمولاً در روابطشان مدام با ديگران درگير مي‌شوند، ديگران را آزرده مي‌كنند و همه انرژي‌شان را به كار مي‌گيرند تا در رأس تمام امور خودشان و ديگران باشند، اما افرادي كه جنبه مثبت خودخواهي را در خود پرورش داده‌اند، در روابط اجتماعي خود دچار مشكل نمي‌شوند، براي آن‌ها مهم نيست كه در رأس ديگران قرار بگيرند و همگي به خواسته‌هاي آن‌ها احترام بگذارند، بلكه خواسته‌هاي اين افراد براي خودشان ارزشمند است و در جهت تحقق آن تلاش مي‌كنند.
براي آشنايي بيشتر در زمينه خودشناسي كليك كنيد.
افراد خودخواه چه خصوصياتي دارند؟
از ويژگي‌هاي افراد خودخواه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1. دستكاري كردن محيط و افراد
براي انسان‌هاي خودخواه تنها چيزي كه اهميت دارد اين است كه خودشان به اهدافشان برسند، در آسايش باشند و از مشكلات دور بمانند. آن‌ها براي دستيابي به چنين اهدافي شرايط و افراد حاضر در محيط زندگيشان را دستكاري كرده و به تعبيري به خدمت خود در مي‌آورند و در مقابل چنين رفتاري هرگز قدردان افرادي كه در رسيدن به اهداف كمكشان كرده‌اند نيستند.
2. بي توجهي از نشانه‌هاي خودخواهي افراد
براي افراد خودخواه معمولا از عبارت (ديكتاتور عاطفي) استفاده مي‌شود، آن‌ها در روابط اجتماعيشان همواره در حال دريافت توجه و محبت هستند و در عين حال توجهي به شرايط اطرافيان خود ندارند؛ اگرچه از ديگران توقع دارند كه در تمامي شرايط هوادار آن‌ها باشند. با اين حال هرگز در سختي‌هاي ديگران كمكي نخواهند كرد. به عبارتي از نظر افراد خودخواه اينكه ديگران براي آن‌ها كاري انجام دهند از حقوق مسلم آن‌ها و وظايف ديگران است اما خودشان صرفا زماني براي ديگران قدمي برمي‌دارند كه مطمئن باشند قرار است سودي از اين كمك، نصيبشان شود.
3. ناتواني در همدلي كردن
آن‌ها معمولا توانايي همدلي كردن را بلد نيستند و نمي‌توانند خودشان را جاي ديگران گذاشته و احساساتشان را درك كنند به همين خاطر هرگز شاهد يك گفت‌وگوي صميمانه با يك فرد خودخواه نخواهيد بود چرا كه آن‌ها نمي‌توانند در يك درد دل دوستانه اطرافيانشان را دلداري دهند و از كلمات دلگرم كننده استفاده كنند. همچنين نمي‌توانند در شرايط دشوار ديگران، همراهي از خود نشان دهند و براي رفع مشكلات طرف مقابل كاري انجام دهند.
4. مدير هميشگي
انسان‌هاي خودخواه معمولا در تلاشند تا همه چيز همانطور كه آن‌ها مي‌خواهند پيش برود و توجه چنداني به خواسته و نظر ساير افراد در زمينه به انجام رساندن كارها ندارند، اين مسئله شايد تا حدودي تحت تاثير اين باشد كه افراد خودخواه در پس ذهنشان از اين مسئله كه كنترل امور را از دست بدهند مي‌ترسند. آن‌ها مي‌خواهند همه چيز به همان شكلي كه خودشان دوست دارد پيش برود چرا كه در غير اينصورت نمي‌توانند مديريت خود بر محيط را حفظ كنند.
5. دوستي‌هاي كم عمق
به دليل صفاتي نظير بي‌توجهي به احساسات و نظر ديگران، ناتواني در همدلي كردن و توقعات ناتمام از اطرافيان، افراد خودخواه معمولا روابط پايدار و طولاني مدتي ندارند چرا كه تحمل چنين خصوصياتي براي ديگران خسته كننده است.
6. احساس بي ارزشي از نشانه‌هاي خودخواهي افراد
تمايل افراطي يك فرد به اينكه مورد توجه هميشگي ديگران قرار داشته باشد و همه به او به عنوان فردي مهم توجه كنند، مي‌تواند ناشي از يك احساس بي ارزشي عميق در درون فرد باشد. به عبارتي چنين افرادي ممكن است به دليل وجود احساس بي ارزشي و يا دوست داشتني نبودن در ضمير ناخودآگاه خود، به نوعي رفتار متضاد دست بزنند و تلاش كنند تا در ظاهر از خود فردي بسيار مهم و مورد توجه بسازند.
براي از بين بردن خودخواهي چه راهكارهايي وجود دارد؟
خبر خوب اينكه خودخواهي يك ويژگي ذاتي و مادام العمر نيست و بر اساس روش‌هاي تربيتي نامناسب در خانواده‌ها ايجاد مي‌شود، به همين خاطر مي‌توان آن را تغيير داد.
1. پذيرش
نخستين قدمي كه در راه تغيير شرايط بايد برداشته شود اين است كه بپذيريد واقعا چنين خصوصيتي را داريد و بخواهيد كه آن را از بين ببريد.
2. از زاويه ديد ديگران به مسائل نگاه كنيد
همانطور كه گفتيم، يكي از مهم‌ترين دلايل رفتار خودخواهانه اين است كه افراد خودخواه بلد نيستند از زاويه ديدي متفاوت با آنچه خود در نظر دارند به مسائل نگاه كنند. براي از بين بردن خودخواهي يكي از مهم‌ترين كارها اين است كه در يك شرايط خاص، سعي كنيد خود را جاي سايرين قرار دهيد، اگر به جاي آن‌ها بوديد به اين مسئله چطور نگاه مي‌كرديد؟ چه احساسي داشتيد؟ از ديگران چه توقعي داشتيد؟ سعي كنيد دامنه اين تصورات را گسترش بدهيد و در آشنايي با دنياي ديگران بيشتر گام برداريد.
3. مشورت كنيد
قبل از تصميم گيري از ديگران بپرسيد آن‌ها چه نظري دارند؟ آيا با شما موافق هستند؟ نكته‌اي هست كه بخواهند به آن اشاره كنند و….
4. خلق موقعيت‌هاي اجتماعي
تمامي فعاليت‌ها، با تمرين و تكرار آموخته مي‌شوند، تلاش كنيد تا در وضعيت‌هاي مختلف اجتماعي قرار بگيريد و در انواع شرايط تمرينات گفته شده را به كار ببريد.
براي اطلاع بيشتر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.
در مواجهه با آدم خودخواه چه مي‌توان كرد؟
اگر با افراد خودخواه در ارتباط هستيد، راه‌هاي زير را براي برخورد با آنان در پيش بگيريد:
1. پذيرش
پيش از هرچيز درك كنيد كه طرف مقابلتان فردي است با چنين خصوصياتي و تا زماني كه خودش نخواهد، هيچ تغييري در رفتار وي ايجاد نمي‌شود، سپس با علم به اين قضيه توقعات خود را از وي محدود كنيد و حد و حدود رابطه با او را ترسيم نماييد.
2. تحت كنترل خودخواهي افراد قرار نگيريد
آدم‌هاي خودخواه دائما از شما مي‌خواهند كه به آن‌ها توجه كنيد و كاري برايشان انجام دهيد و در عين حال هرگز اين رابطه به صورت متقابل نخواهد بود. سعي كنيد قبل از قرار گرفتن در اين چرخه و تبديل شدن به يكي از مهره‌هاي طرف مقابل، به او نشان دهيد كه شما شخصا و با استقلال تمام، تصميم گيري مي‌كنيد و كسي نمي‌تواند برايتان مشخص كند كه چه كاري را به چه صورت و يا در چه زماني انجام دهيد.
3. نقطه نظرات خود را برايش توضيح دهيد
افراد خودخواه معمولا نمي‌توانند شما و نكاتي كه مدنظرتان است را ببينند، در نتيجه اين شماييد كه بايد ديدگاه‌هايتان را برايشان توضيح دهيد و با دليل و مدرك از اعتقادات خود دفاع كنيد.
4. ناكام كردن طرف مقابل
يكي از مهم‌ترين راه‌هايي كه سبب شكل گيري خصوصيات اخلاقي در افراد مي‌شود اين است كه آن‌ها در طول زندگي از انجام دادن رفتارهاي متناسب با آن ويژگي، نتيجه خوبي گرفته‌اند. اگر مي‌خواهيد طرف مقابلتان از خودخواهي، حداقل در ارتباط با شما دست بردارد، بايد به او نشان دهيد كه نمي‌تواند از اين طريق در روابطش با شما به خواسته‌هاي خود دست پيدا كند و براي ادامه ارتباطتان بايد به دنبال زبان ديگري بگردد.
5. در انجام نكات بالا صبور باشيد
خودخواهي صفتي نيست كه يكباره در طرف مقابل شما ايجاد شده باشد. در نتيجه براي تغيير اين سبك رفتاري بايد صبور باشيد و نكات گفته شده را در طول زمان به كار ببريد. جهت كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه مي‌توانيد از خدمات مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران بهره‌مند شويد.
منبع: خودخواهي چيست