زندگي فرصتي است كه يك‌بار در اختيار هركس قرار مي‌گيرد به همين خاطر بسياري از مردن مي‌ترسند و ترس از مرگ را در سرتاسر عمر خود تجربه مي‌كنند. اگرچه ترس از مرگ باعث مي‌شود كه انسان‌ها بيشتر به فكر مراقبت از جسم و روان خود باشند اما اين ترس در برخي افراد چنان شدتي پيدا مي‌كند كه قدرت توجه و تمركز بر ساير مسائل را به طور كلي از آن‌ها مي‌گيرد و باعث آسيب در عملكردهاي اجتماعي، شغلي و تحصيلي فرد مي‌شود. اين افراد نمي‌توانند از فرصتي كه براي زندگي كردن دارند به بهترين شكل استفاده كنند و به مرور در معرض اختلالات وسواسي، اضطراب بيماري و حتي تفكر هذياني قرار مي‌گيرند. در نتيجه درمان و توجه به اين نوع فوبيا از اهميت بالايي برخوردار است كه در ادامه به بررسي ابعاد مختلف آن خواهيم پرداخت.
منبع: ترس از مرگ
ترس از مرگ
ترس از مرگ (Thanatophobia)، يك هراس نسبتا پيچيده است و نوعي فوبياي خاص محسوب مي‌شود كه اگر از حد معمول خود خارج گردد باعث مشكلات زيادي مي‌شود. جايي كه ترس از آسيب ديدن و مرگ باعث حفاظت فرد از خطرات باشد، اين موضوع غيرطبيعي نيست. براي مثال اگر شما، اتومبيلتان را پيش از شروع يك سفر كاملاً بررسي مي‌كنيد و در طول مسير نيز قوانين راهنمايي و رانندگي را رعايت مي‌كنيد تا مشكلي براي شما يا ساير سرنشينان پيش نيايد، شما قطعاً مبتلابه فوبياي مرگ نيستيد.
اگر ترس از مرگ براي فرد آن‌قدر شديد باشد كه بتواند بر زندگي روزمره وي تأثير منفي بگذارد، آن وقت بايد گفت فرد مبتلا به فوبياي مرگ است. تأثير منفي به اين معناست كه فرد زمان زيادي از روز را به‌جاي فعاليت مفيد، درگير اشتغال ذهني به اين مسئله باشد. ممكن است فرد رفتارهايي را به دليل اين ترس انجام دهد، براي مثال وارسي مداوم سلامت خود و يا امنيت محيط، و به دليل انجام اين كارها، زماني براي باقي فعاليت‌هاي روزانه باقي نماند. علاوه بر اين وجود رنج و اضطراب در فرد به دليل اين ترس، يكي از دلايل قابل توجه براي تشخيص گذاري است.
براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال فوبياي خاص كليك كنيد.
نقش دين و باورهاي مذهبي در ترس از مرگ
مرگ و شرايط بعد از آن، يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه در تمامي مكاتب فكري، مورد بررسي قرار گرفته است. تفاوتي نمي‌كند كه شما به چه ديدگاهي اعتقاد داشته باشيد. به‌هرحال، مرگ يكي از مسائلي است كه با تفكرات شما گره‌خورده است. اعتقادات مذهبي كاملاً شخصي است و حتي ممكن است يك درمانگر با همان دين و مذهب، باورهاي مراجع را كاملاً درك نكند. به همين خاطر توصيه مي‌شود تا جايي كه ممكن است از درمانگراني كمك بگيريد كه با اعتقادات شما، آشنايي دارند. در غير اين صورت براي ايجاد يك‌زبان مشترك، دچار مشكل خواهيد شد.
اگر ترس از مرگ به خاطر دلايل مذهبي باشد، غالباً كمك گرفتن از يك رهبر مذهبي مي‌تواند مفيد باشد. بااين‌حال بايد توجه كرد كه هرگز نبايد از اين روش جايگزين و كمكي به‌عنوان مشاوره حرفه‌اي در زمينه بهداشت روان استفاده شود.
انواع ترس از مرگ
ترس از مرگ انواع متعددي دارد كه برخي از آن‌ها عبارتند از:
1. ترس از ناشناخته‌ها
ترس از مرگ ممكن است ريشه در ترس از ناشناخته‌ها داشته باشد. يكي از ويژگي‌هاي اساسي انسان اين است كه تمايل به شناخت دنياي اطراف خود دارد. آنچه پس از مرگ اتفاق مي‌افتد، ممكن است براي بسياري افراد به‌صورت واضح مشخص نباشد كه اين موضوع مي‌تواند منجر به ايجاد ترس در برخي از افراد شود. بااين‌حال، برخي مطالعات نشان داده‌اند كه افزايش هوش هيجاني مي‌تواند به افراد براي مقابله با ترس از ناشناخته‌ها كمك كند و منجر به كاهش ترس از مرگ شود.
2. ترس از دست دادن كنترل
يكي ديگر از ويژگي‌هاي اساسي انسان اين است كه در تلاش است تا همه امور را تحت كنترل خود درآورد. بااين‌حال، عمل مرگ كاملاً خارج از كنترل هركسي است. افرادي كه بخاطر از دست دادن كنترل مي‌ترسند ممكن است براي مقابله با مرگ سعي كنند مرگ را از طريق بررسي‌هاي دقيق سلامتي و يا ساير رفتارهاي اين‌چنيني كنترل كنند.
نكته‌اي كه بايد به آن توجه شود اين است كه انجام اين رفتارهاي ايمني‌بخش مي‌تواند تقويت‌كننده ترس از مرگ باشد زيرا فرد دائماً موشكافانه به جزئيات توجه داشته و هر نشانه‌اي به نظرش ترسناك خواهد آمد. براي مثال تصور كنيد فردي دچار يك سرماخوردگي شده است. اگر اين فرد ترس از مرگ نداشته باشد، توجه چنداني هم، به اين بيماري نخواهد داشت. در صورتي كه فرد دچار ترس از مرگ باشد، ممكن است براي هريك از علائم هزاران تفسير جدي و بسيار خطرناك پيدا كند. از طرفي فرد احساس مي‌كند كه با كنترل‌هايش موفق شده مرگ را از خود دور كند و به همين خاطر، بيش‌ازپيش به اين رفتارها ادامه خواهد داد.
باگذشت زمان، به‌راحتي مي‌توان دريافت كه افراد مبتلابه اين نوع از ترس ممكن است در معرض اختلالات وسواسي، اضطراب بيماري و حتي تفكر هذياني قرار بگيرند.
3. ترس از درد، بيماري يا از بين رفتن شان و مقام
برخي از افراد به‌طوركلي از مرگ نمي‌ترسند اما در عوض از شرايطي كه در اثر مردن اتفاق مي‌افتد هراس دارند. اين افراد ممكن است از درد فلج‌كننده، بيماي‌هاي ناتوان‌كننده و يا حتي از دست دادن عزت و مقام خود وحشت داشته باشند. بسياري از اين افراد داراي اختلالاتي مانند جسماني سازي و فوبياي بيماري مي‌باشند.
4. نگراني درباره خانواده و نزديكان
بسياري از افراد به اين دليل دچار ترس از مرگ مي‌شوند كه نگران اتفاق‌هايي هستند كه با نبود آن‌ها براي خانواده و نزديكانشان پيش خواهد آمد.
براي آگاهي بيشتر در زمينه فوبيا و ترس كليك كنيد.
ترس از مرگ در كودكان
ترس كودك از مرگ مي‌تواند براي والدين بسيار نگران‌كننده باشد، اما درواقع اين ترس يك بخش سالم و طبيعي در جريان رشد كودك است. كودكان معمولاً فاقد ساز و كارهاي دفاعي، عقايد مذهبي و درك كامل زمان و درك مرگ هستند. اين عوامل مي‌تواند كودكان را به سمت مفهومي مبهم و گاه وحشتناك در ارتباط با مرگ سوق دهد. اينكه آيا ترس از مرگ در يك كودك به‌صورت بيمارگون در نظر گرفته شود، به‌شدت و مدت حضور اين ترس ارتباط دارد. همچنين فوبيا معمولاً در كودكان تا زماني كه بيش از شش ماه وجود نداشته باشد تشخيص داده نمي‌شود.
ترس‌هاي مرتبط با مرگ
براي افرادي كه از ترس از مرگ رنج مي‌برند غيرمعمول نيست كه نسبت به مسائل مرتبط با مرگ هم ترس‌هايي را تجربه كنند. به‌عنوان‌مثال بسياري از افراد مبتلا، از سنگ‌قبرها، خانه‌هاي تشييع‌جنازه و ساير نمادهاي مرتبط با مرگ هراس دارند زيرا اين موارد مي‌تواند يادآور هراس اصلي آن‌ها يعني فوبياي مرگ باشد. همچنين ترس از ارواح يا موجودات ديگر نيز در بسياري از افرادي كه ترس از مرگ مبتني بر مذهب دارند رايج است.
تشخيص ترس از مرگ
هيچ آزمايشي در آزمايشگاه براي تشخيص ترس از مرگ وجود ندارد. ازآنجا كه علل و عوارض احتمالي بسيار زيادي وجود دارد، مهم است كه فوبياي مرگ فقط توسط يك متخصص بهداشت روان آموزش‌ديده تشخيص داده شود. يك متخصص بهداشت رواني از طريق مصاحبه باليني مي‌تواند متوجه شود كه مشكل اصلي فرد چيست و علائم اختلالات مرتبط را تشخيص دهد و دوره درماني مناسب را براي فرد در نظر بگيرد.
روش‌هاي درماني
اينكه چه زماني بايد به فكر درمان فوبياي مرگ باشيد يك تصميم بسيار شخصي است. برخلاف بسياري از فوبياهاي خاص، ترس از مرگ مي‌تواند دائماً در ذهن فرد فعال شود و اين موضوع مي‌تواند اضطراب و استرس زيادي را براي فرد مبتلا ايجاد كند. دوره درمان تا حد زيادي به اهداف شخصي مراجع براي درمان و رفع مشكل بستگي دارد.
در نتيجه درمانگر و مراجع قبل از تهيه و شروع برنامه درماني بايد انتظارات مراجع را با كمك يكديگر تعيين كنند كه هدفش از دريافت كمك حرفه‌اي چيست. بسته به شرايط فرد، انواع درمان‌هاي روان‌شناختي مي‌توانند مفيد واقع شوند. همچنين مشاوره مذهبي و دارودرماني مي‌توانند به‌عنوان درمان‌هاي جايگزين مورداستفاده قرار بگيرند. اگرچه درمان ترس از مرگ، عمدتاً به‌صورت فردي و بر اساس توافق بين مشاور و شما صورت مي‌گيرد، بااين‌حال برخي تكنيك‌ها مي‌توانند براي عموم افراد سودمند باشند.
1. جلوگيري از اجتناب
به‌طوركلي، انسان‌ها گرايش دارند كه از هرچه مي‌ترسند، دور بمانند. اگر شما از ارتفاع مي‌ترسيد، به‌احتمال كمتري بر بلندي كوه مي‌ايستيد. همچنين اگر شما از مرگ مي‌ترسيد، احتمالاً از رفتن به قبرستان‌ها و يا شركت در مراسم خاك‌سپاري نيز خودداري مي‌كنيد. روانشناسان معتقدند، مادامي‌كه از اين مسائل خودداري كنيد، ترس شما از بين نخواهد رفت. اين ديدگاه درست مثل ياد گرفتن شنا، براي افرادي است كه از وارد شدن به استخر آب مي‌ترسند. هنگامي‌كه وارد شرايط مي‌شويد، مي‌فهميد خيلي هم ترسناك نبوده.
يك نكته مهم در اين زمينه اين است كه برخي افراد در مراسم‌ها شركت مي‌كنند، اما سعي مي‌كنند تا حواس خود را از وضع موجود پرت كنند و توجهي به شرايط موجود در مراسم نداشته باشند. حتي ممكن است فرد، به‌سرعت و پيش از پايان مراسم، از محل خارج شود. آنچه در اين تكنيك مهم است، حضور شما براي يك مدت نسبتا طولاني مدت و توجه به محيط است.
2. به تعويق انداختن وارسي‌ها
همان‌طور كه گفته شد، افرادي كه دچار فوبياي مرگ هستند، دائماً به وارسي شرايط و سلامت خود مي‌پردازند. يك راهبرد مهم در اين زمينه اين است كه سعي كنيد مرتبط رفتارهاي وارسي را به آينده موكول كنيد. براي مثال اگر شما تصميم گرفته‌ايد يك نوبت پزشك براي خودتان بگيريد، پيش از اقدام براي دريافت نوبت، به تماشاي يك برنامه تلويزيوني بنشينيد و با خودتان قرار بگذاريد كه بعد از پايان برنامه، تماس خواهيد گرفت. با پايان يافتن برنامه، يك كار ديگر براي خودتان در نظر بگيريد و سعي كنيد اين رفتار را تا جايي كه برايتان امكان دارد ادامه دهيد.
در ارتباط با اين فن دو نكته را در نظر داشته باشيد. نخست اينكه هدف اصلي اين نيست كه شما رفتار وارسي را انجام ندهيد، بلكه هدف اين است كه شما رفتار را به تعويق بياندازيد. اين راهكار به‌مرورزمان به شما كمك مي‌كند تا از پاسخگويي‌هاي فوري به اضطرابتان خودداري كنيد و ياد بگيريد مدت بيشتري آن را تحمل‌كنيد. نكته دوم اين است كه به دليل اضطراب بالايي كه تجربه مي‌كنيد، شايد در ابتدا نتوانيد، مدت طولاني رفتار را به تعويق بياندازيد. براي مثال تنها 5 دقيقه سعي كنيد اين رفتار را ادامه دهيد. به‌تدريج توانايي شما بيشتر خواهد شد.
3. حضور ذهن در لحظه‌ها
ديدگاه حضور ذهن در روانشناسي، معتقد است كه براي داشتن سلامت روان، مي‌بايست بدون توجه به گذشته و آينده، صرفاً در لحظه حال، حضور داشته باشيد. براي آشنايي با تكنيك‌هاي ذهن آگاهي مي‌توانيد از يك مشاور كمك بگيريد. كتاب‌هاي خودآموز بسياري نيز در اين زمينه وجود دارد.
براي آشنايي بيشتر در زمينه درمان فوبيا كليك كنيد.
سؤالات متداول
1. چه زماني ترس از مرگ بيماري قلمداد مي‌شود؟
هنگامي‌كه فرد اضطراب و نگراني شديدي را تجربه مي‌كند و از آن ناراحت است و يا زماني كه به دليل اشتغال به افكار اضطرابي، نمي‌تواند فعاليت مفيدي در زندگي داشته باشد.
2. آيا ترس از مرگ در كودكان طبيعي است؟
بله، كودكان در جريان رشد، فوبياي مرگ را تجربه خواهند كرد. اگر شدت اين ترس‌ها بيش از حد است و يا براي مدت طولاني (حداقل 6 ماه) ادامه پيدا كرد، از يك مشاور كمك بگيريد. جهت كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه مي‌توانيد از خدمات مركز مشاوره روانشناسي كانون مشاوران بهره‌مند شويد.
منبع: ترس از مرگ